НЕИССЯКАЕМОЕ БОГАТСТВО.
ТОП-10 САМЫХ ИНТЕРЕСНЫХ РЕК БЕЛАРУСИ

Сегодня реки воспринимаются белорусами как места отдыха, где можно половить рыбу, покупаться и позагорать. В древние же времена они чаще всего служили удобными транспортными путями. Попробуем разобраться, какие из более чем 20 тысяч рек, что протекают по территории нашей страны, наиболее интересны.

ДНЕПР	СКЕМА
НЁМАН	СВИСЛОЧЬ
ИСЛОЧЬ	ВИЛИЯ
САРЬЯНКА	ДРИССА
ПРИПЯТЬ	ЗАПАДНАЯ ДВИНА

Легенды о «голубых сердцах» Беларуси

Озера являются главным водным достоянием нашей прекрасной Родины. Это так называемые «голубые сердца». Не одна легенда существует о белорусских озерах.

Государственный флаг Республики Беларусь

Государственный флаг Республики Беларусь представляет собой прямоугольное полотнище, состоящее из двух горизонтально расположенных цветных полос: верхней – красного цвета шириной в 2/3 и нижней – зеленого цвета в 1/3 ширины флага. Около древка вертикально расположен белорусский национальный орнамент красного цвета на белом поле, составляющий 1/9 длины флага. Отношение ширины флага к его длине – 1:2. Флаг крепится на древке (флагштоке), которое окрашивается в золотистый (охра) цвет.

При церемониях и других торжественных мероприятиях Государственный флаг Республики Беларусь используется с наконечником ромбовидной формы с изображением пятиконечной звезды, аналогичной ее изображению на Государственном гербе Республики Беларусь. Наконечники изготавливаются из металла желтого цвета.

Государственный герб Республики Беларусь

Многоцветное изображение Государственного герба Республики Беларусь

Государственный гимн Республики Беларусь

Государственный гимн Республики Беларусь представляет собой музыкально-поэтическое произведение, исполняемое в случаях, предусмотренных Законом Республики Беларусь от 5 июля 2004 г. «О государственных символах Республики Беларусь» и иными законодательными актами.

Государственный гимн Республики Беларусь может исполняться в оркестровом, хоровом, оркестрово-хоровом либо в иных вокальных, инструментальных или вокально-инструментальных вариантах. При этом могут использоваться аудио- и видеозапись, а также средства теле- и радиотрансляции.

При вокальном и вокально-инструментальном исполнении Государственный гимн Республики Беларусь исполняется полностью, а при его инструментальном исполнении допускается частичное исполнение – проигрываются запев и припев один раз.

При официальном исполнении Государственного гимна Республики Беларусь присутствующие слушают (исполняют) его стоя (мужчины – без головных уборов, военнослужащие, иные лица, для которых предусмотрено ношение форменной одежды, – в соответствии с законодательством).

В случае, если исполнение Государственного гимна Республики Беларусь сопровождается поднятием Государственного флага Республики Беларусь, присутствующие, как правило, поворачиваются к Государственному флагу Республики Беларусь лицом.

История праздника

С 1991 года День независимости отмечался 27 июля, в день принятия Декларации о государственном суверенитете Белорусской ССР. После провала выступления ГКЧП в Москве, 25 августа 1991 года, Верховный Совет Белорусской ССР придал декларации о суверенитете республики статус конституционного закона. 10 декабря 1991 года Верховным Советом Белоруссии было ратифицировано Беловежское соглашение, заявлявшее о прекращении существования СССР. 25 декабря 1991 года прекратил своё существование Советский Союз.

Решение о праздновании Дня независимости 3 июля, в день освобождения столицы Белоруссии от немецкой оккупации, было принято в ходе республиканского референдума в 1996 году. Он объявлен в 1996 году Декретом президента Республики Беларусь от 11 декабря 1996 г. № 1 «Об установлении государственного праздника — Дня Независимости Республики Беларусь». Таким образом, Белоруссия является единственной из бывших советских республик, чей день независимости не привязан к отделению от СССР или Российской Империи.

День Независимости Республики Беларусь является нерабочим днём. Накануне праздника проходят официальные мероприятия — торжественные собрания, церемонии награждения, приёмы с участием представителей власти и иностранных граждан. Главное мероприятие Дня независимости — торжественный военный парад с театральным представлением на проспекте Победителей в районе стелы «Минск — город-герой» (кроме 1999, 2000, 2005, 2010, 2015, 2020, 2021 года). Ранее парад проходил на проспекте Независимости. После окончания официальной части праздника начинаются светские мероприятия: ярмарки, спортивные и культурные фестивали, общественные акции (например, День вышиванки). Вечером в Минске устраивается праздничный концерт с салютом, во всех городах проходят торжественные мероприятия с участием местных и республиканских коллективов.

Наш долг перед поколением победителей - сохранить историческую память о Великой Отечественной войне, не оставить в забвении ни одного погибшего солдата, отдать дань благодарности за героический подвиг в Великой Отечественной войне живым ветеранам войны и трудового фронта.

   В разных уголках Беларуси, потерявшей в 1941-1945 годах каждого третьего жителя, созданы символичные мемориальные комплексы, установлены монументы, посвященные событиям самой трагической и кровопролитной войны на этой многострадальной земле.

  Сегодня в стране около 9 тысяч памятников и захоронений Великой Отечественной войны. Они входят в военно-исторические маршруты и экскурсии, но главное – являются святым местом почитания погибших, вечным напоминанием о том, как бесценен мир…

Мемориальный комплекс  -  Курган славы

На 21-ом километре автомагистрали Москва-Минск располагается военный монумент - Курган Славы. В честь героических действий первого, второго и третьего Белорусских и первого Прибалтийского фронтов в военной операции 1944 г. был воздвигнут военный памятник, торжественное открытие которого и состоялось в дни празднования двадцатипятилетия освобождения республики от немецко-фашистских захватчиков.

Военный памятник Курган Славы гармонично вписался в окружающий ландшафт. Памятник хорошо просматривается как с дальних, так и с ближних точек дороги Москва-Минск. Общая высота монумента составляет 70 м. Четыре сомкнутых 35-метровых штыка-обелиска, символизирующих боевое братство воинов четырех фронтов, освобождающих «Землю под белыми крыльями» венчают памятник. 

Обелиски, облицованные нержавеющей сталью, окольцованы у основания — бетонным поясом — кольцом Славы, на котором изображены лица воинов и партизан. На восприятие с большого расстояния рассчитана рельефная мозаичная композиция из смальты, украшающая внешнюю плоскость кольца. К вершине Кургана Славы, подобно праздничным лентам, опоясывающим зеленый холм памятника, ведут две бетонные многоступенчатые лестницы. Создатели шедевра — инженер В. Лапцевич, скульптор А. Бембель и А. Артимович, архитектор О. Стахович (Государственная премия БССР 1970 г.) и Л. Мицкевич, и др. В настоящее время поездка к мемориальному комплексу «Курган Славы» входит в состав большинства туристических программ, нацеленных не только на привычный отдых в Беларуси, но и на развитие таких маршрутов, как «Экотуризм в Беларуси», «Активный отдых в Белоруссии», «Детский отдых в Белоруссии», «Отдых выходного дня в Беларуси» (или «Отдых в Беларуси на выходные») и во многие другие программы, предполагающие туризм и отдых в Беларуси.

Мемориальный комплекс  -  Хатынь

Мемориальный комплекс «Хатынь» – молчаливый памятник фашистским зверствам во время Великой Отечественной войны.

Деревня Хатынь была полностью сожжена 22 марта 1943 года. Были заживо сожжены все жители деревни. Тех, кто пытался вырваться из огня, ждали автоматные пули стоящих в оцеплении солдат. Выжить удалось лишь троим: двум мальчикам и одному пожилому мужчине.

В 1966 году было решено увековечить трагедию Хатыни и создать на месте сожженной деревни мемориальный комплекс. ЦК КПБ принял решение о создании в Логойском районе мемориального комплекса «Хатынь». Был объявлен всесоюзный конкурс проектов мемориального комплекса. В марте 1967 года конкурс выиграли молодые современные архитекторы Ю. Градов, В. Занкович, Л. Левин и скульптор народный художник БССР С. Селиханов.

Мемориальный комплекс «Хатынь» был торжественно открыт 5 июля 1969 года.

Поражает воображение скульптура непокоренного жителя Хатыни, несущего на руках умирающего сына. Монумент изображает чудом выжившего кузнеца Иосифа Каминского, который под грудами трупов нашел своего израненного сына.

Особая эмоциональная выразительность достигается колокольного звона, который раздается каждые 30 секунд. Звон разливается далеко над молчаливыми зеленеющими холмами, хранящими пепел Хатыни. О сожженных домах напоминают памятники в виде печных труб.

Здесь создано единственное в мире кладбище деревень. Увековечено все, что осталось от сожженных деревень – их название и урна с прахом, привезенные с места трагедии. На символических ветвях деревьев в алфавитном порядке упомянуты 433 белорусские деревни, сожженные во время войны.

Мемориальный комплекс памяти детей -  жертв фашизма

Единственный в мире мемориал, посвященный детям – жертвам Великой Отечественной войны, находится в деревне Красный Берег Гомельская область, Жлобинский район, д. Красный Берег Гомельской области, Жлобинского района.  В 1943 году фашисты создали здесь лагерь, где самыми жестокими, бесчеловечными способами из детей выкачивали кровь для госпиталей гитлеровской армии. В XXI веке на месте гибели 1990 человек появился мемориал, над проектом которого работали архитекторы под руководством автора комплекса "Хатынь" Леонида Левина. У входа посетителей встречает бронзовая фигурка девочки со скрещенными руками. От площади Солнца расходятся аллеи-лучи, один из которых – "Луч памяти" – пересекает пустой класс, где только 21 белая парта и черная доска с письмом узницы Кати Сусаниной отцу. На фоне витражей с трогательными рисунками установлен символ несбывшихся детских надежд – "Бумажный кораблик"…

Народнае мастацтва беларусі, якое вызначаецца найперш самабытнасцю, вобразнасцю, найбольш яскрава праявілася ў ткацтве і вышыўцы. Больш таго, не будзе перабольшаванне казаць, што ручнікі, абрусы, посцілкі – гэта своеасаблівая аповесць пра жыццё народа, яго шчасце, працу і спадзяванні.

Пра што расказваюць узоры

Народнае мастацкае ткацтва – адзін з самых пашыраных відаў народнага выяўленчага мастацтва. Але было б зусім няправільна ацэньваць яго толькі з пазіцыіі прыгажосці, арыгінальнасці арнаментыкі, каларыту. Кожны ўзор – гэта сімвал – ураджаю, працы, шчасця, святаў, павагі да продкаў, кахання, любві.

Беларускі арнамент захаваў у сабе старажытную язычніцкую культуру і міфалогію. Шматлікія ўзоры прысвечаныя беларускім язычніцкім багам – Ярыле, Ладзе, Жыжалю, Маці-Зямлі. Калі вышывальшчыца ці ткачыха аздабляла такімі ўзорамі сваю працу – гэта азначала тое, што яна звярталася за дапамогай да гэтых багоў. Былі таксама арнаменты прысвечаныя і святам такім, як Купалле, Каляды, Дзяды і іншыя. Цікава, яшчэ і тое, што ва ўяўленнях беларусаў гэта не пярэчыла хрысціянскай веры. Рушнік з такім арнаментам мог быць ахвяраваны ў царкву і ёю прыняты.

Асноўныя матывы

У беласкім арнаменце можна вылучыць некалькі асноўных матываў.

Вобразы ўраджаю і ўрадлівасці. Галоўнай крыніцай існавання людзей на зямлі былі жывёлагадоўля і земляробства. Іх адлюстраванне – сімвал багацця і дабрабыту. Тут мы знойдзем вобраз Ярылы-Юрая, бога ўрадлівасці і жыццёвых сіл прыроды, якога прасілі аб добрым ураджаі ці ягонага хрысціянскага двайніка Юрыя. вобразы Жыценя, Жытняй бабы, Спарыша, Рая, Багача (ці дажынкавага снопу), Палявіка, Дажджа, Вялікага Сонца, Маці Зямлі-Карміцелькі, і канешне, Хлеба, як сімвалу дастатка і дабрабыту.

вобраз Сонца

вобраз Зямлі-Карміцелькі

 вобраз Ярылы-Юрая

Вобразы маці. У тканым і вышываным арнаментах вобраз Маці сустракаецца ў трох варыянтах: у выглядзе жаночай фігуры, у выглядзе абмаляванай гірляндаю зоркі і у выглядзе схематычнага дрэва. Нярэдка вобраз суправаджаўся сімваламі сонца, месяца, агню, ветру, што падкрэслівала раўназначнасць гэтых вобразаў.

  вобраз Маці-Радзіцельніцы

  вобраз Агню

Вобразы роднай Беларусі. Звычайна гэта быў узор скампанаваны з квадратаў і кругоў, што сімвалізавала сонца і зямлю. Існавалі таксама матывы ракі (папярэчныя палосы, якія нагадваюць рабізну на вадзе), вады (быццам кругі на вадзе, але складзеныя з прамавугольных кірпічыкаў), лесу, дубровы (звычайна некалькі радоў пазнальных матываў магутных дрэваў), поле, лугу (кветкі ўсіх магчымых колераў), жывёлаў, птушак.

   вобраз Роднай Беларусі

вобраз Дрэва  

  вобраз Крыніцы

  вобраз Палёу

Вобразы святаў. Вялікдзень, Купалле, Каляды, Масленіца і шмат іншых святаў знайшлі сваё адлюстраванне ў арнаментах. Выкарыстанне ручнікоў, абрусаў і іншых твораў у такія дні з такімі ўзорамі было звязана з магіяй, адмысловымі рытуаламі.

Вобразы яднання песень і кветак, мелодыі і арнаменту. Гэтыя дзіўныя на першы погляд вобразы звязаныя з любоўю беларусаў да песень і музыкі, са звычкай пець пад час працы і адпачынку. Часцей за ўсё майстрыхі звязвалі вобраз музыкі з рознымі карункавымі вырабамі ці з выявалі кветак і птушак.

вобраз Песні

Вобразы язычніцкай міфалогіі. Галоўныя вобразы тут – Бог Сонца і Багіня Маці-Зямля, бо яны нарадзілі людзей і ўсю прыроду, па вераваннях старажытных славянаў. Але не былі забытыя і іншыя богі і увасабленні прыроды, такія як Дамавік, Палявік, Вадзянік, Лесавік.

Вобразы кахання. Тут былі сумныя вобразы жаночай долі, русалкі (апошняя досыць умоўная ўвыглядзе букета кветак) і даволі гарэзлівыя вобразы фізічнай блізкасці мужчыны і жанчыны. Распаўсюджаным арнаментам была дзяучына з поднятымі рукамі, якая трымае каласы і кветкі – Лада, багіня кахання і прыгажосці.

      вобраз Кахання

Вобразы чалавека, сям’і, дзяржавы. Сімвал чалавека васьміканцовая зорка – адзін з самых пашыраных сімвалаў у беларусаў. Бярозка ці рабіна – вобраз дзяўчыны, клён (явар) – хлопца. Сям’я – чатыры крыжападобна спалучаныя разеткі, нярэдка ў арнаментальнай аблямоўцы.

 вобраз Моцнай Дзяржавы, Сям'і

вобраз Чалавека

Вобразы веры. Перш за ўсё гэта сімвалы продкаў. На Беларусі заўсёды шанавалі дзядоў, перад памерлымі не было страху, пабачыць іх у сне не лічылася дрэннай прыкметай – наадварот – у іх прасілі дапамогі, рады, іх запрашалі на сямейныя святы. Сімвал агульнага продка – два перакрыжаваных прамавугольніка, унутры – маленькі крыжык. Сімвал роднага дзеда – крыж з чатырох квадратаў.
Акрамя гэтых сімвалаў у арнаментах беларусаў можна знайсці ўзоры душы (васьміканцовая разетка са скругленымі канцамі), узоры гаданняў, мараў, надзей.

РАДКІ БЕЛАРУСКІХ АУТАРАУ АБ РОДНАЙ МОВЕ

 

Трэба любіць, ведаць і шанаваць мову свайго народа і ўмець дасканала валодаць ёю. (Я. Колас)

Ніякае багацце людзей не бывае даражэйшым за іх родную мову. (Я. Колас)

Я - беларус, і я шчаслівы, 

Што маці мову мне дала, 

Што родных песень пералівы

І зблізку чую, і здаля. (Н. Гілевіч)

Толькі праз родную мову чалавек можа стаць беларусам, бо ў ёй хімія і фізіка, гісторыя і батаніка, эканоміка і культура таго, што называецца нацыяй, народам. (Я. Сіпакоў)

Народ пранясе цябе, родная мова,

Святлом незгасальным у сэрцы сваім. (М. Танк)

Дзяды і бацькі нашу мову стваралі,

Каб звонка звінела, была, як агонь. (П. Броўка)

Мова - гэта вялікі народны скарб. Яе нельга не паважаць, як нельга не паважаць родны народ. (І. Мележ)

Не саромся, беларус, гаманіць па-свойму - на роднай мове бацькоў і дзядоў сваіх. Шануй сваю мову, шануй свае песні, свае казкі, звычаі і ўсё роднае - гэта спадчына дзядоў і вялікі нацыянальны скарб. Толькі тады цябе ўсе будуць шанаваць як чалавека, калі сам сябе будзеш шанаваць - калі не адкінеш свайго нацыянальнага ўласнага багацця. А першы скарб нацыянальны - гэта родная мова. (З. Бядуля)

Хто не шануе родную мову, той не шануе сябе самога, ні свой род, ні сваіх дзядоў-бацькоў, якія той жа мовай гаварылі. (В. Ластоўскі)

Яно добра, а нават і трэба знаць суседскую мову, але найперш трэба знаць сваю. (Ф. Багушэвіч)

Я закаханы ў матчыну мову, а ёю пахнуць хлеб і малако. (С. Грахоўскі)

Родная мова, быццам цэмент, звязвае людзей. Яна дае ім найлепшы спосаб разуме

ць адзін аднаго, адной думкай жыць, адной долі шукаць. (Цётка)

Роднае слова - гэта першая крыніца, праз якую мы пазнаём жыццё і акаляючы нас свет. (Я. Колас)

Якія цудоўныя назвы і словы,

Якая цудоўная родная мова!

І ўсё мілагучна для слыху майго:

І звонкае "дзе", і густое "чаго". (П. Панчанка)

Багата, родная ты мова,

Цябе стварыў і ўзнёс народ.

А вобразы якія ў словах,

А параўнанняў што за ўзлёт! (П. Броўка)

Родная мова, цудоўная мова!

Ты нашых думак уток і аснова! (У. Дубоўка)

Дала мне маці гэту мову,

Каб не нямым пайшоў у свет,

Дала мне маці гэту мову,

Як спадчыну і запавет. (А. Пысін)

Ад абразы, ад позірку злога,

Шлях заблытаўшы для наслання,

Неруш ранішні - матчына слова

Мне, як бору, цябе засланяць? (Р. Барадулін)

Дык шануй, Беларус, сваю мову - 

Гэты скарб нам на вечныя годы. (І. Грамовіч)

Любіце і шануйце, як святыню, роднае слова, з якім вас літасцівы Бог на свет пусціў. (Ф. Скарына)

Кажуць, мова мая аджывае

Век свой ціхі: ёй знікнуць пара.

Для мяне ж яна вечна жывая.

Як раса, як сляза, як зара. (П. Панчанка)

Хто адрокся мовы бацькоў сваіх, хто ўдзеў чужую апратку - той адышоў ад народу далёка-далёка. Ён чужы ў роднай вёсцы, у сваёй сям'і. І на яго браты глядзяць як на чужынца. (Цётка)

Не цурайцесь роднай песні

Ў шчасці і ў жалобе. (Я. Купала)

Ці плачу я, ці пяю,

Ці размаўляю з матуляю - 

Песню сваю, мову сваю

Я да грудзей прытульваю. (П. Панчанка)

Хто забыў сваіх продкаў - сябе губляе, хто забыў сваю мову - усё згубіў. (У. Караткевіч)

Магутнае слова, ты, роднае слова!

Са мной ты на яве і ў сне. (Я. Купала)

Не забудзьма ж нашчадкам сваім

Перадаць у нязменнай красе

Наша добрае слова. (А. Вялюгін)

Ведай: роднае слова грымела

У крывавым агні барыкад,

За свабоду адважна і смела

Заклікала ў паход, як набат. (Н. Гілевіч)

У бліндажы, ў траншэі вузкай,

Хоць бой упарты бушаваў,

А роднай мовы беларускай

Ніколі я не забываў. (П. Прануза)

Можа, мовы чужой навучуся,

Каб суседзяў гасцінна вітаць,

Але толькі на ёй, беларускай,

Буду людзям аб долі спяваць. (Л. Геніюш)

Беларускія пісьменнікі-юбіляры ў 2022г

1 студзеня 1947 – (75-год) – Яўген Іванавіч Хвалей – беларускі паэт, крытык, публіцыст.
15 студзеня 1927 – (95-год) – Галіна Ануфрыеўна Васілеўская – беларуская пісьменніца.

21 лютага 1937 – (85-год) – Изяслав Котляров – беларускі паэт.
26 лютага 1912 – (110-год) – Уладзімір Барысавіч Карпаў – беларускі пісьменнік і крытык.

11 сакавіка 1922 – (100-год) – Мікола Гамолка – беларускі пісьменнік, перакладчык і драматург.

1 красавіка 1947 – (75-год) – Алесь Жук – беларускі празаік, сцэнарыст, драматург, перакладчык і рэдактар.

7 чэрвеня 1932 – (90-год) – Михаил Наумович Герчик – рускі і беларускі савецкі пісьменнік і паэт.

7 ліпеня 1882 – (140-год) – Янкі Купалы – драматург, публіцыст, народны паэт Беларусі.
10 ліпеня 1937 – (85-год) – Міколы Капыловіча – пісьменнік.

4 жніўня1917 – (105-год) – Янкі Брыля – пісьменнік, перакладчык, публіцыст.
5 жніўня 1907 – (115-год) – Эдуарда Самуйлёнка – пісьменнік, драматург.
23 жніўня 1917 – (105-год) – Пімена Панчанка – народны паэт Беларусі.

3 верасня 1927 – (95-год) – Алеся Адамовіча – беларускі савецкі пісьменнік, сцэнарыст і літаратуразнаўца, крытык.
17 верасня 1912 – (110-год) – Максім Танк – паэт, перакладчык.
16 верасня 1952 – (70-год) – Івана Чарота – пісьменнік, літаратуразнаўца, крытык, перакладчык.
17 верасня – 1917 (115-год) – Сяргея Дзяргая – паэт, перакладчык.

7 кастрычніка 1932 – (90-год) – Івана Пташнікава – пісьменнік.
10 кастрычніка октября 1957 – (65-год) – Леаніда Дранько-Майсюка – паэт.
13 кастрычніка 1932 – (90-год) – Алены Кобец-Філімонавай – пісьменніца.
15 кастрычніка 1907 – (115-год) – Рамана Сабаленкі – пісьменнік, публіцыст.
17 кастрычніка 1937– (85-год) – Мікалай Іванавіч Чаргінец – пісьменнік.

1 лістапада 1937 – (85-год) – Уладзіміра Верамейчыка – паэт, публіцыст.
3 лістапада 1882 – (140-год) – Якуба Коласа – народны паэт Беларусі.
4 лістапада 1887 – (135-год) –Цішкі Гартнага – пісьменнік, гісторык, публіцыст.
14 лістапада 1812 – (210-год) –Паўлюка Багрыма – паэт.
16 лістапада 1937 – (85-год) – Валянціна Лукшы – пісьменнік, перакладчык, публіцыст.
18 лістапада 1902 – (120-год) – Міхася Машары – пісьменнік, перакладчык.
18 лістапада 1912 – (110-год) – Паўла Кавалёва – пісьменнік, драматург, перакладчык.
29 лістапада 1947 – (75-год) – Софьи Шах – паэтка.

3 снежня 1937– (85-год) – Датунта Бічэль-Загнетава – паэтка.
4 снежня 1912 – (110-год) – Аляксея Русецкага – паэт, перакладчык.
22 снежня 1922 – (100-год) – Алены Васілевіч – пісьменніца.

Беларускія кніги-юбіляры ў 2022г

15 год (2007) – И. Котляров “Диалог — Дыялог”
15 год (2007) – И. Котляров “Сначала жизнь – потом судьба”
15 год (2007) – С. Шах “Азарычы”
20 год (2002) – И. Котляров “Куда б ни шёл – иду к своей судьбе”, “Небесная весть”
20 год (2002) – С. Шах “Прызначэнне”
25 год (1997) – А. Дзеружынскі “Азбукі” (зборнік)
25 год (1997) – С. Шах, И. Котляров “Наш двор”
35 год (1987) – А. Адамовіч “Апошняя пастараль”
35 год (1987) – В. Быкаў “У тумане”, “Бліндаж”
35 год (1987) – І. Навуменка “Асеннія мелодыі”
40 год (1982) – В. Быкаў “Знак бяды”
40 год (1982) – А. Жук “Паляванне на апошняга жураўля”
40 год (1982) – М. Чаргінец “Вам — заданне”
45 год (1977) – Л. Дайнека “Футбол на замініраваным полі”, “Меч князя Вячкі”
45 год (1977) – А. Адамовіч “Я з вогненнай вёскі”
45 год (1977) – А. Васілевіч зб. “Мыс Добрай Надзеі”
45 год (1977) – М. Герчык “Ветка зялёнага дрэва”
45 год (1977) – Л. Дайнека “Людзі і маланкі”
45 год (1977) – А. Жук “Зоркі над палігонам”
45 год (1977) – У. Караткевіч “Зямля пад белымі крыламі”
45 год (1977) – У. Карпаў “Вясеннія ліўні”
50 год (1972) – В. Быкаў “Круты бераг ракі”, “Дажыць да світання”
50 год (1972) – У. Караткевіч “Хрыстос прызямліўся ў гародні”
50 год (1972) – А. Васілевіч “Пачакай, затрымайся”
55 год (1967) – У. Дубоўка “Жоўтая акацыя”
60 год (1962) – В. Быкаў “Пастка”
60 год (1962) – І. Мележ “Людзі на балоце”
65 год (1957) – І. Шамякін “Крыніцы”
70 год (1952) – І. Мележ “Мінскі напрамак”
75 год (1947) – Я. Колас “Рыбакова хата”
85 год(1937) – М. Лынькоў “Пра смелага ваяку Мішку і яго слаўных таварышаў”
90 лет (1932) – А. Куляшоў “Па песню, па сонца”
95 лет (1927) – Я. Колас “У глыбіні Палесся”
95 лет (1927) – Я. Маўр “Сын вады”
95 лет (1927) – Я. Купала “Спадчына”
100 лет (1922) – Я. Колас “У палескай глушы”
100 лет (1922) – М. Чарот зборнік “Завіруха”
100 лет (1922) – М. Чарот “Босыя на вогнішчы”
110 лет (1912) – Я. Купала “Паўлінка”
505 лет (1517) – Ф. Скарыны.“Псалтырь”

Вядомыя гістарычныя асобы Беларусі

Барбара Радзівіл
Вялікая княгіня, каралева Польшчы.

Леў Сапега
Дзяржаўны і ваенны дзеяч, гетман Вялікага Княства Літоўскага і Рэчы Паспалітай, дыпламат, мысліцель. Адзін з галоўных стваральнікаў Статута ВКЛ (1588 г.) – выдатнага помніка прававой і палітычнай думкі, па сутнасці першай канстытуцыі ў Еўропе.

Тадэвуш Касцюшка
Тадэвуш Касцюшка, які нарадзіўся ў Беларусі ў 1746 годзе, з’яўляецца нацыянальным героем Беларусі, Амерыкі і Польшчы. Быў кіраўніком нацыянальна-вызваленчага паўстання 1794 года ў Рэчы Паспалітай, прымаў удзел у вайне за незалежнасць ЗША.

Вядомыя вучоныя з Беларусі

Ігнат Дамейка
Нарадзіўся ў Беларусі ў 1802 годзе. Быў знакамітым геолагам, большую частку жыцця правёў у Чылі, дзе стаў нацыянальным героем. За свае дасягненні афіцыйна прызнаны ЮНЕСКА.

Іван (Ян) Чэрскі
Знакаміты вучоны-географ, геолаг, даследчык Сібіры, імем якога названы шэраг геаграфічных аб'ектаў. Нарадзіўся ў маёнтку Свольна Віцебскай губерні ў 1845 годзе.
 
Мікалай Судзілоўскі (псеўданім Нікалас Русель)
Этнограф, географ, хімік, біёлаг, урач-генетык, рэвалюцыянер-народнік, першы прэзідэнт сената Гавайскіх астравоў. Нарадзіўся ў 1850 г. у Магілёве ў збяднелай дваранскай сям'і. З 1892 года жыў на Гаваях, дзе адстойваў правы карэнных жыхароў.

Аляксандр Чыжэўскі
Нарадзіўся ў Гродзенскай вобласці ў 1897 годзе. Прызнаны вучоны, які вывучаў біялагічнае ўздзеянне Сонца і Сусвету, у тым ліку суадносіны сонечнай актыўнасці з перыядамі войнаў у гісторыі чалавецтва.

Соф'я Кавалеўская
Першая ў свеце жанчына-прафесар матэматыкі паходзіць са шляхецкага беларускага роду. Дзяцінства правяла ў маёнтку Палібіна Віцебскай губерні, а ў 18 гадоў заключыла фіктыўны шлюб, каб паехаць за мяжу і займацца навукай. Працы Кавалеўскай прысвечаны матэматычнаму аналізу, механіцы, астраноміі.

Павел Сухі
Авіяканструктар, вынаходнік, адзін са стваральнікаў рэактыўнай і звышгукавой авіяцыі, аўтар паўсотні арыгінальных канструкцый самалётаў, больш за трыццаць з якіх былі пабудаваны і выпрабаваны. Нарадзіўся ў 1895 г. у горадзе Глыбокае Віцебскай вобласці.

Міхаіл Высоцкі
Выдатны вучоны і канструктар, пад кіраўніцтвам якога ствараліся лепшыя аўтамабілі МАЗ, на працягу дзесяцігоддзяў генеральны канструктар па аўтамабільнай тэхніцы Беларусі. Аўтар 134 вынаходстваў і 17 патэнтаў. Герой Беларусі (2006). Нарадзіўся ў в. Семежава Мінскай вобласці (1928).

Жарэс Алфёраў
Нарадзіўся ў Віцебску ў 1930 годзе. Алфёраў удастоены Нобелеўскай прэміі па фізіцы ў 2000 годзе.

Вядомыя касманаўты з Беларусі

Пётр Клімук
Пётр Клімук, першы беларускі касманаўт, вучоны ў галіне тэхнічных навук, двойчы Герой Савецкага Саюза. Нарадзіўся ў в. Камароўка Брэсцкага р-на ў 1942 годзе. Ажыццявіў тры палёты ў складзе экіпажаў касмічных караблёў і арбітальных комплексаў, правёў у космасе 78,76 сутак.

Уладзімір Кавалёнак
Уладзімір Кавалёнак, беларускі касманаўт, вучоны ў галіне ваенных навук, двойчы Герой Савецкага Саюза. Нарадзіўся ў в. Белае Мінскай вобласці ў 1942 годзе. Ажыццявіў тры палёты ў космас у якасці камандзіра экіпажа, правёў у космасе 216,38 сутак, у тым ліку ў адкрытым космасе 2,3 гадзіны.

Алег Навіцкі
Першы беларускі касманаўт, які ўзначаліў у 2013 годзе экіпаж 34-й міжнароднай экспедыцыі на МКС. Алег Навіцкі нарадзіўся ў 1971 годзе ў г. Чэрвень Мінскай вобласці. Да паступлення ў атрад касманаўтаў служыў ваенным лётчыкам, ветэран баявых дзеянняў, узнагароджаны медалямі Міністэрства абароны РФ.

Вядомыя ў мастацтве беларусы

Марк Шагал
Нарадзіўся ў 1887 годзе ў Віцебску. Самы знакаміты ўраджэнец Беларусі, вядомы ва ўсім свеце як класік авангардызму ў выяўленчым мастацтве.

Леон Бакст
Праслаўлены тэатральны мастак і сцэнограф, дэкаратар і мадэльер, партрэтыст і майстар станковага жывапісу, адзін з заснавальнікаў знакамітага аб'яднання "Свет мастацтва". Лейб-Хаім Розенберг нарадзіўся ў 1866 годзе ў Гродне, а з першымі поспехамі ўзяў у якасці псеўданіма скарочанае  прозвішча бабулі (Бакстэр). Сусветную вядомасць Леон Бакст заваяваў дзякуючы сумеснай рабоце з Сяргеем Дзягілевым, па запрашэнні якога  бліскуча аформіў пастаноўкі легендарных "Рускіх сезонаў" у Парыжы.

Напалеон Орда
Мастак, кампазітар, ураджэнец в. Варацэвічы Пінскага павета. Стварыў больш за тысячу эскізаў збудаванняў Беларусі, Літвы, Польшчы, Францыі, якія з'яўляюцца каштоўнай крыніцай для гісторыкаў архітэктуры і рэстаўратараў Еўропы. У 2007 годзе 200-годдзе з дня нараджэння Н. Орды было ўключана ў каляндар памятных дат ЮНЕСКА.

Іван Хруцкі
Нарадзіўся ў мястэчку Ула Лепельскага павета Віцебскай губерні. Выдатны мастак, які распрацаваў уласны тып нацюрморта ў спалучэнні з партрэтам. 200-годдзе з дня нараджэння Івана Хруцкага ў 2010 годзе было ў календары памятных дат ЮНЕСКА.

Луіс Барт Маер
Нарадзіўся ў Мінску ў 1885 годзе. Кінематаграфіст Луіс Барт Маер найбольш вядомы як адзін з заснавальнікаў галівудскай кінастудыі "Метра-Голдвін-Маер", а таксама амерыканскай Акадэміі кінематаграфічных мастацтваў і навук. Менавіта Маер прапанаваў штогод уручаць прэмію "Оскар".

Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч
Пісьменнік, заснавальнік новай беларускай літаратуры і прафесійнай драматургіі, стваральнік першага беларускага тэатральнага калектыву, акцёр. У 2008 годзе 200-годдзе з дня нараджэння В. Дуніна-Марцінкевіча было ўключана ў каляндар памятных дат ЮНЕСКА.

Міхаіл Савіцкі
Народны мастак Беларусі, аўтар амаль 200 палотнаў, стваральнік унікальнай серыі карцін "Лічбы на сэрцы", прысвечанай вязням канцлагераў. Многія работы Міхаіла Савіцкага атрымалі сусветную вядомасць. Нарадзіўся ў в. Звянячы Віцебскай вобласці (1922). Герой Беларусі (2006).

Гаўрыла Вашчанка
Народны мастак Беларусі, жывапісец і педагог. "Чалавек года-92" і "Чалавек ХХ стагоддзя" (1993) па прызнанні Міжнароднага біяграфічнага цэнтра Кембрыджа. "Чалавек года-94" па версіі Амерыканскага біяграфічнага інстытута. Нарадзіўся ў в. Чыкалавічы Гомельскай вобласці (1928).

Васіль Быкаў
Быкаў Васіль Уладзіміравіч, беларускі празаік, драматург, публіцыст. Нарадзіўся ў 1924 годзе ў в. Бычкі Віцебскай вобласці. Народны пісьменнік Беларусі (1980). У 1990-1993 гг. – прэзідэнт аб’яднання беларусаў свету "Бацькаўшчына".

Святлана Алексіевіч
Беларуская пісьменніца і журналіст, аўтар кніг "У вайны не жаночы твар", "Апошнія сведкі", "Цынкавыя хлопчыкі", "Зачараваныя смерцю", "Чарнобыльская малітва", "Апошнія сведкі. Сола для дзіцячага голасу", "Час сэканд хэнд". У 2015 годзе Святлана Алексіевіч названа лаўрэатам Нобелеўскай прэміі па літаратуры: "за яе шматгалосую творчасць – помнік пакутам і мужнасці ў наш час". 

Уладзімір Мулявін
Яркі выканаўца, кампазітар і аранжыроўшчык, збіральнік беларускага фальклору, стваральнік легендарнага ансамбля "Песняры" (1970), які многія гады быў адным з самых папулярных у Савецкім Саюзе. Народны артыст БССР і СССР, кавалер ордэна Францыска Скарыны (2001). Імя Уладзіміра Мулявіна, які стаў беларусам па духу, а не па нараджэнні, увекавечана на Алеі зорак у Маскве (2001) і сталіцы "Славянскага базару" Віцебску.

Вядомыя палітыкі з Беларусі

Іосіф Гашкевіч
Дыпламат, навуковец-усходазнавец, падарожнік, першы консул Расійскай Імперыі ў Японіі і аўтар першага ў свеце японска-рускага слоўніка. Імем Гашкевіча названыя апісаныя ім віды насякомых і заліў у Паўночнай Карэі (Чосанман). Нарадзіўся ў 1814 г. у Рэчыцкім павеце (Гомельская вобласць). 200-годдзе з дня нараджэння І.Гашкевіча ўключана ў каляндар памятных дат ЮНЕСКА на 2014-2015 гг.

Міхал Клеафас Агінскі
Дыпламат, палітычны дзеяч, удзельнік паўстання пад кіраўніцтвам Касцюшкі, таленавіты кампазітар. Знакаміты паланэз "Развітанне з Радзімай" ён напісаў у радавой сядзібе Агінскіх у Залессі (Гродзенская вобласць). 250-годдзе з дня нараджэння М. К. Агінскага ўключана ў каляндар памятных дат ЮНЕСКА на 2014-2015 гг.

Хаім Вейцман
Нарадзіўся ў Беларусі ў вёсцы Моталь (зараз Іванаўскі раён, Брэсцкая вобласць) у 1874 годзе. Хаім Вейцман быў выдатным хімікам, чытаў лекцыі ў Швейцарыі і Вялікабрытаніі. Як актыўны сіяніст ён быў выбраны першым прэзідэнтам Дзяржавы Ізраіль (1949) і заставаўся на гэтай пасадзе да самай смерці (1952).

Андрэй Грамыка
Дыпламат, у 1957-1985 гг. міністр замежных спраў СССР. Узначальваў савецкую дэлегацыю на канферэнцыі па стварэнню ААН, распрацоўваў Статут арганізацыі. Нарадзіўся ў 1909 г. у в. Старыя Грамыкі (Веткаўскі раён Гомельскай вобласці).

Знакамітыя асветнікі Беларусі

Францыск Скарына
Нарадзіўся ў Полацку ў 1486 годзе. Беларускі і ўсходнеславянскі першадрукар. Пераклаў на беларускую мову і выдаў 23 кнігі Бібліі, першую – у 1517 годзе.

Святая Ефрасіння
Полацкая князёўна. Нарадзілася ў XII стагоддзі. Стала манашкай у 12 гадоў і правяла жыццё, дапамагаючы бедным і будуючы цэрквы і манастыры па ўсёй Беларусі. Памерла ў час паломніцтва ў Іерусалім, яе мошчы вернуты ў Беларусь у 1910 годзе. Прылічана да ліку святых, ушаноўваецца як нябесная заступніца зямлі беларускай.

Чэмпіёны з Беларусі

Аляксандр Мядзведзь
Беларускі спартсмен і трэнер (вольная барацьба). Чэмпіён Алімпійскіх гульняў (1964, 1968, 1972), свету (1962, 1963, 1966, 1967, 1969–71). Прызнаны лепшым барцом вольнага стылю ХХ стагоддзя.

Вольга Корбут
Легендарная гімнастка заваявала 4 залатыя алімпійскія медалі, тры з іх – на алімпійскіх гульнях у Мюнхене (1972). У 1972 годзе прызнана лепшай спартсменкай свету.

Віталь Шчэрба
Беларускі спартсмен (спартыўная гімнастыка). Чэмпіён XXV Алімпійскіх гульняў (1992, Іспанія). Бронзавы прызёр XXVI Алімпійскіх гульняў (1996, ЗША). 14-разовы чэмпіён свету, 10-разовы чэмпіён Еўропы. Пераможца Гульняў добрай волі (1990, ЗША). Чэмпіён Універсіяд (1993, 1995). Лепшы спартсмен свету за 10-годдзе (1991–2000).

Ігар Макараў
Макараў заваяваў залаты медаль у дзюдо на Алімпійскіх гульнях у Афінах ў 2004 годзе.

Юлія Несцярэнка
Несцярэнка заваявала залаты медаль у бегу на 100 метраў на Алімпійскіх гульнях у Афінах ў 2004 годзе.

Максім Мірны
Максім Мірны – самы вядомы тэнісіст Беларусі, які заваяваў серыю міжнародных узнагарод у парным разрадзе і вывеў беларускую зборную на лепшае месца за ўсю яе гісторыю на Кубку Дэвіса.

Вікторыя Азаранка
Знакамітая беларуская тэнісістка, пераможца найбуйнейшых сусветных турніраў, алімпійская чэмпіёнка. У студзені 2012 года Вікторыя Азаранка ўпершыню ў кар'еры ўзначаліла рэйтынг Жаночай тэніснай асацыяцыі (WTA). На Алімпіядзе-2012 у Лондане заваявала золата ў міксце (у пары з Максімам Мірным) і бронзу ў адзіночным разрадзе.

Дар'я Домрачава
Чатырохразовая чэмпіёнка, сярэбраны і бронзавы прызёр Алімпійскіх гульняў, двухразовая чэмпіёнка свету, пераможца і прызёр этапаў Кубка свету, заслужаны майстар спорту, Герой Беларусі. Па версіі прэміі Biathlon Award беларуская спартсменка названа лепшай біятланісткай 2010 года.

Аляксей Грышын
Фрыстайліст, які прынёс Беларусі першае ў гісторыі незалежнай дзяржавы золата зімовых Алімпійскіх гульняў (Ванкувер-2010), бронзавы прызёр Алімпіяды ў Солт-Лэйк-Сіці (2002).

Сяргей Мартынаў
"Кароль малакалібернай вінтоўкі", алімпійскі чэмпіён Лондана-2012, двухразовы бронзавы прызёр Алімпіяд у Сіднэі і Афінах, рэкардсмен свету: 600 ачкоў з 600 магчымых у стральбе лежачы з малакалібернай вінтоўкі.

Руслан Салей
Адзін з лепшых гульцоў у гісторыі беларускага хакея, капітан нацыянальнай зборнай. Руслан Салей першым з айчынных майстроў клюшкі дайшоў да фіналу Кубка Стэнлі.

https://www.belarus.by/by/about-belarus/famous-belarusians